Czy muszę być empatycznym?

Łukasz Wojtacha

Emocje są nieodłączną częścią naszego życia. Czy znajdujemy się w roli ucznia w szkole, pracownika w firmie, rodzica w domu, jednostki społecznej w przestrzeni publicznej? Nieważne, gdzie i w jakiej roli aktualnie się znajdujemy – ważne, aby pamiętać, iż razem z nami są nasze emocje. A jak już są z nami te „nasze emocje” to warto pamiętać, iż najaktywniejsze stają się wówczas, gdy wkoło nas znajdują się inni ludzie. Jak są inni ludzie, to znaczy, że są z nimi „ich emocje”.

Emocje są nieodłączną częścią naszego życia.

O emocjach często zdarza się nam myśleć, że są tylko irracjonalnymi odruchami, które znajdują się poza naszą kontrolą. Czy to myślenie jest uzasadnione? Czy, rzeczywiście stany emocjonalne to coś co nas dopada i nie mamy na to wpływu? Od 1995 roku trudno jest pozostać w tym toku myślenia. Wówczas to premierę miała książka „Inteligencja emocjonalna” Daniela Goleman’a, wnosząca na salony, pod domowe strzechy, do sal szkolnych i biur firmowych wiedzę o tym, iż inteligencja emocjonalna to zdolność człowieka do rozpoznawania i nazywania własnych oraz cudzych stanów emocjonalnych. A co za tym idzie, obejmuje również nabywanie kompetencji radzenia sobie z emocjami własnymi oraz innych osób. Inteligencję emocjonalną uznano za bardzo istotną i pożądaną kompetencją społeczną.

Warto pamiętać, iż w skład inteligencji emocjonalnej wchodzą dwa, podstawowe komponenty – kompetencje psychologiczne (czyli relacje z sobą samym) oraz kompetencje społeczne (odnoszące się do relacji z otoczeniem). W ujęciu inteligencji emocjonalnej to właśnie empatia jest najważniejszą zdolnością w nawiązywaniu satysfakcjonujących nas relacji społecznych.

By skutecznie wykorzystać moc empatii, warto zwrócić uwagę na następujące kwestie:

• Spójrz na rzeczy i sytuacje z punktu widzenia innej osoby – pamiętaj Twój punkt widzenia jest ważny, ale niekoniecznie najważniejszy. Pozwoli to na refleksję, że inni nie są źli, nieuprzejmi, uparci czy też nierozsądni – prawdopodobnie reagują na sytuację dzięki posiadanej wiedzy.
• Zaakceptuj, że inni mają prawo posiadać własną perspektywę. Pamiętaj: uznanie nie zawsze oznacza zgodę.
• Zweryfikuj swoje nastawienie. Na czym Tobie zależy najbardziej? – na dotarciu do celu, wygranej czy posiadaniu bezapelacyjnej racji? A może istotne jest dla Ciebie znalezienie rozwiązania, zbudowanie satysfakcjonującej relacji i zaakceptowanie innych?
• Wykorzystuj umiejętność aktywnego słuchania i mówienia:
  • Zwracaj uwagę fizycznie i psychicznie na to, co się dzieje.
  • Słuchaj uważnie i zanotuj słowa kluczowe i wyrażenia, których używają ludzie.
  • Odpowiadaj zachęcająco na główne przesłanie.
  • Bądź elastyczny – przygotuj się do zmiany kierunku, ponieważ zmieniają się także myśli i uczucia drugiej osoby.
  • Szukaj wskazówek na temat celu.

Staraj się uniknąć błędów, które „zabierają moc” empatii:

• Pośpiech i chaotyczność – uniemożliwiają refleksyjność i aktywne słuchanie. Świadoma, empatyczna komunikacja wymaga od nas dużo cierpliwości. Nie podejmujmy więc pochopnych decyzji. Wsłuchanie się w potrzeby innych wymaga czasu, często specjalnie wydzielonego czasu. Brak impulsywności, zwiększona powściągliwość w naszym zachowaniu w sytuacjach konfliktowych, otworzy przestrzeń do zaufania i szukania wsparcia przez naszego rozmówcę.
• Nie budujmy zasiek – przykładem bezpiecznej granicy nie jest mur więzienny. Jeżeli na wszystkie komunikaty i prośby naszego rozmówcy stale odpowiadamy „NIE”, to osoba ta po prostu przestanie pytać, bo przecież z góry zna odpowiedź.
• Brak powściągliwości w okazywaniu emocji – nasz rozmówca nie jest naszym „emocjonalnym workiem bokserskim”. Bardziej poprawną i dojrzałą reakcją w trudnym dla nas emocjonalnie czasie będzie rozmowa. Zanim ostro zareagujemy, zatrzymajmy się i poszukajmy lepszego sposobu na przekazanie naszych myśli i opinii. Tylko bezpieczna komunikacja pomoże zrozumieć przyczyny danego zachowania i motywy postępowania oraz ukaże sposób rozwiązania trudnej sytuacji.

Umiejętności interpersonalne nie tracą na atrakcyjności, a wręcz przeciwnie, coraz więcej firm poszukuje osób, które je posiadają, by efektywna praca zespołowa była możliwa. Tak więc bycie świadomym swojej inteligencji emocjonalnej a w szczególności znaczenia empatii wzrasta nie tylko w kontekście rodzinnym, czy też społecznym, ale również zawodowym. Posiadanie świadomości własnych kompetencji, umiejętności ich kształtowania w innych czyni z nas prawnych kreatorów otaczającej nas rzeczywistości.

Bibliografia:

D. Goleman, Inteligencja emocjonalna, Media Rodzina, Warszawa 2007

M. J. Elias, S. E. Tobias, B. S. Friedlander, Dziecko emocjonalnie inteligentne, Moderski i S-ka, Poznań 1998

Empatia / Inteligencja emocjonalna, https://engage.erasmus.site/pl/

Inteligencja emocjonalna - czym jest i co nam daje?, https://edukuj.pl/

P. Pilarska, Czytanie emocji, Psychologia w szkole Nr 2(38)/2013, Kielce

Pozostań w kontakcie

Nie przegap najnowszych aktualizacji, artykułów. Zapisz się do newslettera, aby otrzymywać wartościowe treści bezpośrednio do swojej skrzynki odbiorczej.